Sukcesja uniwersalna jest wtedy, gdy następca prawny wywodzi swe prawa od poprzednika i wstępuje w ogół praw i obowiązków.

Na temat przeniesienia praw i obowiązków w wyniku podziału, przejęcia lub przekształcenia podmiotów są różne orzeczenia sądów administracyjnych, stanowiska Ministerstwa Środowiska, prawników. Zagadnienie nie jest proste i budzi wiele wątpliwości, ale zawsze należy uwzględniać te przepisy, które były aktualne w chwili powstania następstwa prawnego.

Uważam, że poniżej wymieniona sukcesja uniwersalna, wynikająca z przepisów dotyczących podziału, przejęcia lub przekształcenia podmiotów, dotyczy też wszelkich praw i obowiązków wynikających z przepisów z zakresu ochrony środowiska, gdyż nie stoi w sprzeczności z sukcesją syngularną (tj. wstąpienie przez nabywcę w część praw i obowiązków) wynikającą z przepisów z zakresu ochrony środowiska, które to dotyczą innych przypadków przeniesienia praw i obowiązków.

Moim zdaniem, wymienione poniżej sukcesje uniwersalne obejmują więc wszelkie decyzje z zakresu ochrony środowiska, w tym pozwolenia, zezwolenia i koncesje. Ponadto uważam, biorąc pod uwagę wykładnię celowościową sukcesji, że sukcesja uniwersalna rozciąga się też na wszelkie wymagane przepisami z zakresu ochrony środowiska zgłoszenia, informacje, zawiadomienia, umowy, wpisy do rejestrów, opłaty, sprawozdania itd. (np. art. 152, 250, 273, 286 POŚ, art. 17.1.2, 24, 33.5 UO, art. 9, 12 UPROD, art. 6 UWŚ, art. 6 UCZIP, art. 6, 64 USEE, art. 18, 38 UBA, art. 7 USZE).

Chociaż sukcesja uniwersalna jest automatyczna (nie wymaga żadnych decyzji o przeniesieniu praw i obowiązków), to według mnie należy dokonać zmiany danych (podać podstawę prawną sukcesji i nowe dane firmy albo nową nazwę podmiotu, adres siedziby itd.) we wszystkich tych organach, które są właściwe w zakresie przejętych praw i obowiązków.

Uwaga. Niektóre przepisy prawne określają, w jakim czasie (np. 7 dni) należy dokonać zmiany danych dotyczących również danych podmiotu i niekiedy pod groźbą sankcji za przekroczenie terminu, a czasem określone są konkretne wzory formularzy do dokonywania zmian takich danych.

• Sukcesja uniwersalna na podstawie przepisów tytułu IV Kodeksu spółek handlowych, automatycznie, tj. na podstawie mającego miejsce od 1.01.2001 r. połączenia, podziału lub przekształcenia spółek handlowych, przy czym spółką handlową jest spółka (art. 1 § 2 k.s.h): jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, z o.o. i akcyjna;

– w tym przypadku na podstawie art. 494 § 2, art. 531 § 2 i art. 553 § 2 k.s.h. jest sukcesja uniwersalna tj. automatyczne przeniesienie praw i obowiązków na nowy podmiot z dniem wpisania do rejestru przedsiębiorców (KRS) zmiany o połączeniu, podziale lub przekształceniu spółek.

Uwaga. Wg Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.):

Art. 494. § 1. Spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.
§ 2. Na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.
Art. 531. § 1. Spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału.
§ 2. Na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną powstałą w związku z podziałem przechodzą z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, pozostające w związku z przydzielonymi jej w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej, a które zostały przyznane spółce dzielonej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.
Art. 553. § 1. Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej.
§ 2. Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej.
Art. 618. Przepisy art. 494 § 2 i art. 531 § 2 stosuje się do koncesji, zezwoleń oraz ulg przyznanych po dniu wejścia w życie ustawy (tj. od 1.01.2001 r.), chyba że przepisy dotychczasowe przewidywały przejście takich uprawnień na spółkę przejmującą lub na spółkę nowo zawiązaną.

Uwaga. Stanowisko Ministerstwa Środowiska (z dnia 21.07.2009 r., znak DP-024-101/09/ŁC) w sprawie wyjaśnienia zagadnień związanych z sukcesją pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz do urządzeń kanalizacyjnych jest następujące:

„… w sytuacji, gdy doszło do połączenia, podziału lub przekształcenia spółki prawa handlowego, pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie ścieków automatycznie przechodzi na nowy podmiot, zgodnie z art. 493 494 § 2, art. 531 § 2 i art. 553 § 2 k.s.h., jeżeli nie minął termin jego obowiązywania, a zostało ono wydane po dniu wejścia w życie k.s.h. tj. po 1 stycznia 2001 r., zgodnie z art. 618 k.s.h. … Jednocześnie pozwolę sobie zauważyć, iż ustawa – Kodeks spółek handlowych weszła w życie z dniem 1 stycznia 2001 r., kiedy to obowiązywały przepisy ustawy z dnia 24 października 1974 r. – Prawo wodne (Dz. U. Nr 38, poz. 236, z późn. zm.), które przewidywały następstwo prawne z mocy prawa w stosunku do wszystkich pozwoleń wodnoprawnych, bez konieczności potwierdzania tego faktu decyzjami.

• Sukcesja uniwersalna na podstawie przepisów ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji [2], tj. w przypadku komercjalizacji czyli przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę;

– w tym przypadku jest sukcesja uniwersalna tj. automatycznie spółka ta wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, bez względu na charakter prawny tych stosunków, z dniem komercjalizacji którym jest pierwszy dzień miesiąca przypadającego po wpisaniu spółki do rejestru przedsiębiorców (art. 1 ust. 1, art. 10 ust. 2, art. 20c ust. 3 ustawy [2]).

• Sukcesja uniwersalna na podstawie innych przepisów;

– uważam, że w ramach sukcesji uniwersalnej automatyczne jest przeniesienie praw i obowiązków m.in. na spółdzielnię (mającą osobowość prawną) powstałą w wyniku podziału spółdzielni, zgodnie z zatwierdzonym planem podziału i z chwilą wpisania do KRS (art. 111 Prawa spółdzielczego);

– …

Uwaga. Należy przeanalizować, czy po sukcesji stan formalno-prawny będzie odpowiedni do aktualnych wymagań prawnych. W niektórych przypadkach eksploatacja instalacji zgodnie z przejętym w ramach sukcesji pozwoleniem może skutkować naruszeniem przepisów POŚ. Szczególnie należy mieć na uwadze emisję substancji do powietrza określoną w pozwoleniu, gdyż w nowej sytuacji podmiot może mieć tytuł prawny do innego zasięgu terenu i innych w danym miejscu instalacji, co przy nowej analizie obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń może wykazać przekroczenia standardów jakości środowiska (tj. w zakresie powietrza – dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu określonych w [5]) poza terenem, do którego prowadzący te instalacje ma tytuł prawny (art. 144 ust. 2 POŚ oraz metodyka referencyjna określona w rozporządzeniu [6]). W takiej sytuacji pozwolenie może zostać z urzędu cofnięte lub ograniczone bez odszkodowania, po uprzednim wezwaniu do usunięcia naruszeń w oznaczonym terminie (art. 195 POŚ). Należy przeanalizować też, czy np. po połączeniu podmiotów zamiast zgłoszenia wymagane będzie pozwolenie, albo przy podziale podmiotu – odwrotnie. Warto analizę taką zrobić odpowiednio wcześnie.

Oprócz powyższych przepisów dotyczących sukcesji uniwersalnej przy podziale, łączeniu i przekształceniach podmiotów, przeniesienie praw i obowiązków z zakresu ochrony środowiska następuje też na zasadach sukcesji syngularnej określonej w przepisach z zakresu ochrony środowiska, a także sukcesji uniwersalnej określonej w przepisach dotyczących zbycia/nabycia (instalacji, przedsiębiorstwa, majątku …).

Podstawa prawna

[1] Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (k.s.h.) – Dz. U. Nr 94/2000 r., poz. 1037, ze zm. – art. 494 § 2, art. 531 § 2, art. 553 § 2
[2] Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji – Dz. U. Nr 171/2002 r., poz. 1397, ze zm. – art. 1, 10, 20c
[3] Ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze – Dz. U. Nr 188/2003 r., poz. 1848, ze zm. – art. 111
[4] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (POŚ) – Dz. U. Nr 25/2008 r., poz. 150, ze zm. – art. 144, 152, 181, 193, 195
[5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu – Dz. U. Nr 47/2008 r., poz. 281
[6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu – Dz. U. Nr 16/2010 r., poz. 87

Tematy powiązane

Przenoszenie decyzji związanych z korzystaniem ze środowiska
Czy można wykorzystać pozwolenie na wytwarzanie odpadów Spółki Akcyjnej w przypadku wydzielenia z niej kilku spółek?
Przepisy o ochronie środowiska – które to?
Definicja “instalacji” w przepisach o ochronie środowiska
Definicje “zakładu” w przepisach o ochronie środowiska
2007.04.24 – II OSK 674/06 – Wyrok NSA
2009.12.09 – II SA/Po 539/09 – Wyrok WSA
2003.07.17 – MŚ – Pozwolenie nie wygasa po zmianie nazwy firmy

Skomentuj...