Uciążliwe sąsiedztwo odpadów

Pytanie: Proszę o pomoc w sprawie składowania odpadów na osiedlu domków jednorodzinnych. Mieszkam w m. X, w miejscowości tej na jednej z ulic, gdzie jak grzyby po deszczu wyrastają nowe domy zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego, jeden z tut. przedsiębiorców posiada kilka działek odkupionych od urzędu gminy. Na wszystkich prowadzi działalność gospodarczą, jednak jedna z nich przewiduje zabudowę jednorodzinną, a owy pan prowadzi tam wysypisko śmieci w żaden sposób nie zabezpieczone. Składuje m.in. mieloną nawierzchnię asfaltową, którą zwozi z okolicznych robót drogowych, hałdy kamieni, gruzu, płyt betonowych oraz wykopane zbiorniki po szambach. Pan ten zajmuje się robotami kanalizacyjnymi i jeżeli zakłada gdzieś kanalizacje, to używane zbiorniki nie potrzebne już nikomu składuje na działce. W upalne dni odór z kruszonego asfaltu i zbiorników jest straszny. Mimo kilku zbiorowych petycji do Wójta Gminy i ochrony środowiska, nikt nie chce udzielić nam pomocy. Nie ma się co dziwić, w końcu gmina sprzedała temu panu swoje nie atrakcyjne działki. W imieniu mieszkańców naszej ulicy proszę o pomoc, w jaki sposób i gdzie możemy się udać, aby pozbyć się składowiska odpadów. Czy takie składowisko może być zlokalizowane wśród domów jednorodzinnych na działce, która zgodnie z obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego przeznaczona jest pod zabudowę? [P.Ś.]

Odpowiedź: Wiadomo, że gdzieś trzeba prowadzić gospodarowanie odpadami. Nikt jednak nie chce mieć takiego sąsiedztwa szczególnie wtedy, gdy nie jest przestrzegana ogólna zasada art. 16 UO2:

Art. 16. Gospodarkę odpadami należy prowadzić w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności gospodarka odpadami nie może:
1) powodować zagrożenia dla wody, powietrza, gleby, roślin lub zwierząt;
2) powodować uciążliwości przez hałas lub zapach;
3) wywoływać niekorzystnych skutków dla terenów wiejskich lub miejsc o szczególnym znaczeniu, w tym kulturowym i przyrodniczym.

Naruszenie tego przepisu jest wykroczeniem karanym z art. 171 UO2:

Art. 171. Kto prowadzi gospodarkę odpadami niezgodnie z nakazem określonym w art. 16
podlega karze aresztu albo grzywny.

Z przedstawionego opisu moim zdaniem wynika, że na działce Y nie jest składowisko odpadów, lecz magazynowanie odpadów w związku ze zbieraniem odpadów, bo wg definicji UO2:

Art. 3.1. Ilekroć w ustawie jest mowa o:

5) magazynowaniu odpadów – rozumie się przez to czasowe przechowywanie odpadów obejmujące:
b) tymczasowe magazynowanie odpadów przez prowadzącego zbieranie odpadów,

25) składowisku odpadów – rozumie się przez to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów;

34) zbieraniu odpadów – rozumie się przez to gromadzenie odpadów przed ich transportem do miejsc przetwarzania, w tym wstępne sortowanie nieprowadzące do zasadniczej zmiany charakteru i składu odpadów i niepowodujące zmiany klasyfikacji odpadów oraz tymczasowe magazynowanie odpadów, o którym mowa w pkt 5 lit. b.

Prowadzący zbieranie odpadów na tej działce Y powinien mieć zezwolenie na zbieranie odpadów, w którym zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 4 UO2 powinno być m.in.:

4) wskazanie miejsca i sposobu magazynowania oraz rodzaju magazynowanych odpadów

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest wg art. 14 ust. 8 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [1] aktem prawa miejscowego. Tak więc na przedmiotowej działce Y nie może być prowadzona działalność związana z gospodarowaniem odpadami, jeżeli plan tego zakazuje. W takim też przypadku starosta nie może wydać zezwolenia na zbieranie odpadów na działce Y, gdyż wg art. 46 ust. 1 UO2:

Art. 46. 1. Właściwy organ odmawia wydania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów, w przypadku gdy zamierzony sposób gospodarowania odpadami:
1) mógłby powodować zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub dla środowiska;
2) jest niezgodny z planami gospodarki odpadami;
3) jest niezgodny z przepisami prawa miejscowego

Wg art. 26 UO2 Wójt Gminy powinien w drodze decyzji wydawanej z urzędu nakazać usunięcie odpadów z działki Y, jeżeli jest to miejsce nieprzeznaczone do ich składowania lub magazynowania.

Zbieranie odpadów bez wymaganego zezwolenie na zbieranie odpadów podlega wg art. 194 UO2 administracyjnej karze pieniężnej, którą WIOŚ wymierza w drodze decyzji w wysokości od 1000 do 1000 000 zł.

Natomiast wg art. 293 ust. 2 POŚ magazynowanie odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania traktuje się jako składowanie odpadów bez wymaganej decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska, a więc wymagana jest za każdą dobę takiego magazynowania opłata podwyższona (na konto urzędu marszałkowskiego) w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty jak za umieszczenie odpadów na składowisku .
Jeżeli odpady na działce Y magazynowane są więcej niż 3 lata, to traktowane jest już to jako składowanie, a wg art. 293 ust. 3 POŚ za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym podmiot korzystający ze środowiska ponosi za każdą dobę takiego składowania opłatę podwyższoną (na konto urzędu marszałkowskiego) w wysokości 0,7 jednostkowej stawki opłaty jak za umieszczenie odpadów na składowisku.

Jeżeli petycje do Wójta Gminy nie odniosły skutków, to może warto zastanowić się nad jego kandydaturą przy najbliższych wyborach.

Ponadto, można zwrócić się do starosty (wg art. 41 ust. 3 pkt 2 UO2 organ właściwy do wydania zezwolenia na zbieranie odpadów) i do marszałka województwa (wg art. 288 POŚ organ właściwy do wymierzenia w drodze decyzji opłaty podwyższonej).

Wg art. 379 POŚ Wójt, Starosta i Marszałek Województwa:

– sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów;

– mogą upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów lub funkcjonariuszy straży gminnych;

– są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska;

– występują do WIOŚ o podjęcie odpowiednich działań będących w ich kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli organy te stwierdzą naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić, przekazując dokumentację sprawy.

Jeżeli WIOŚ nie zajął się tą sprawą, to albo nie widzi podstaw prawnych do nałożenia sankcji, albo nie chce, więc może trzeba zwrócić się do Wojewody, któremu WIOŚ podlega.

Jak radzi MŚ w podobnej sprawie:

niezależnie od ewentualnie podejmowanych przez organy administracji działań, co do określenia uciążliwości związanych z xxx, właściciel sąsiedniej nieruchomości może występować na drodze cywilnoprawnej przeciwko podmiotowi oddziałującemu na nieruchomość z roszczeniami o zaniechanie określonych działań o ile wykaże, że powodują one zakłócanie korzystania z jego nieruchomości ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych (art. 222 § 2 w związku z art. 144 Kodeksu cywilnego).

Uwaga. Jak będzie ustawa o przeciwdziałaniu uciążliwości zapachowej, to będą dodatkowe możliwości prawne ograniczania odorów. Jednak projekt założeń z 22.12.2010 r. do projektu tej ustawy jest „zamrożony”.

Podstawa prawna

[1] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (UO2) – Dz. U. z 2013 r. poz. 21, ze zm.
[2] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – Dz. U. z 2012 r. poz. 647, ze zm.
[3] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (POŚ) – Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, ze zm.
[4] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz. U. z 2014 r. poz. 121