Opłaty i kary środowiskowe a koszty uzyskania przychodów

Szeroko rozumiane przepisy w zakresie ochrony środowiska nakładają na podmioty korzystające ze środowiska różne daniny publiczne, tzw. opłaty środowiskowe, jak również są podstawą do nakładania na podmioty różnego rodzaju sankcji pieniężnych. Jednak nie wszystkie jednakowo są traktowane przez przepisy podatkowe.

Opłaty środowiskowe uznaje się za koszty pośrednie, gdyż nie można ich bezpośrednio powiązać z konkretnymi przychodami podatnika, ale związane są z całokształtem prowadzonej przez niego działalności. Jeżeli są spełnione wszystkie kryteria zaliczenia opłaty środowiskowej do kosztów uzyskania przychodu, to rozlicza się ją podatkowo w dacie jej poniesienia, czyli w dniu, na który ujęto ją jako koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) (art. 15 [1], art. 22 [2]).

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów (art. 16 ust. 1. [1] i art. 23 ust. 1 [2]) (m.in.):

grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia oraz odsetek od tych grzywien i kar;

kar, opłat i odszkodowań oraz odsetek od tych zobowiązań z tytułu:
– nieprzestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska (dotyczy m.in. ustaw: POŚ, UPROD, UOP, PGG, UOZON, UHE, URP, USEE, USZ, UBA)
– niewykonania nakazów właściwych organów nadzoru i kontroli dotyczących uchybień w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

(od 2003 r.) dodatkowej opłaty produktowej, o której mowa w art. 17 ust. 2 UPROD, z tym że kosztem uzyskania przychodów jest poniesiona opłata produktowa, o której mowa w art. 12 ust. 2 UPROD (opłata produktowa za niewykonany odzysk i recykling)

(od 2006 r.) dodatkowej opłaty za brak sieci zbierania pojazdów, o której mowa w art. 17 ust. 2 URP, z tym że kosztem uzyskania przychodów są poniesione opłaty, o których mowa w art. 12 ust. 2 URP (500 zł od każdego wprowadzonego pojazdu) i art. 14 URP (opłata za brak sieci zbierania pojazdów)

(od 2008 r.) dodatkowej opłaty produktowej, o której mowa w art. 69 ust. 2 USEE, z tym że kosztem uzyskania przychodów są poniesione opłaty, o których mowa w art. 9 ust. 1 i 3 USEE (opłata rejestrowa i roczna) oraz art. 64 ust. 2 USEE (opłata produktowa za niewykonany odzysk i recykling; uwaga – wyjątek ten nie dotyczy opłaty produktowej za nieosiągnięty poziom zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych)

(od 2010 r.) dodatkowej opłaty produktowej, o której mowa w art. 42 ust. 2 UBA, z tym że kosztem uzyskania przychodów są poniesione wydatki, o których mowa w art. 37 ust. 4 UBA (przeznaczone albo przekazane kwoty na publiczne kampanie edukacyjne), oraz poniesione opłaty, o których mowa w art. 38 ust. 2 UBA (opłata produktowa za nieosiągnięty poziom zbierania zużytych przenośnych baterii i akumulatorów)

odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowych wpłat należności budżetowych i innych należności, do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej

odpisów na fundusz rekultywacji w wysokości przekraczającej kwotę określoną przez podatnika na dany rok w planie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, skorygowaną o kwotę pozostałości środków tego funduszu według stanu na początek roku podatkowego (uwaga – dotyczy to osób prawnych),

opłat sankcyjnych, które zgodnie z odrębnymi przepisami podlegają wpłacie do budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego (uwaga – w przypadku prowadzących zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej dotyczy to opłat z ustaw: POŚ, UPROD, UOP, PGG, UOZON, UHE, URP, USEE określonych w [15] jako sankcyjne!)

Podstawa prawna

[1] Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – Dz. U. Nr 54/2000 r., poz. 654, ze zm. – art. 15, 16
[2] Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowych od osób fizycznych – Dz. U. Nr 51/2010 r., poz. 307, ze zm. – art. 22, 23
[3] Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (UPROD) – Dz. U. Nr 90/2007 r., poz. 607, ze zm. – art. 12, 17
[4] Ustawa dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (URP) – Dz. U. Nr 25/2005 r., poz. 202, ze zm. – art. 12, 14, 17
[5] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (USEE) – Dz. U. Nr 180/2005 r., poz. 1495, ze zm. – art. 9, 30, 64, 69
[6] Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (UBA) – Dz. U. Nr 79/2009 r., poz. 666 – art. 37, 38, 42
[7] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (POŚ) – Dz. U. Nr 25/2008 r., poz. 150, ze zm. – art. 3, 272-361
[8] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (UO) – Dz. U. Nr 185/2010 r., poz. 1243, ze zm. – art. 69a-79d
[9] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (UOP) – Dz. U. Nr 151/2009 r., poz. 1220, ze zm.
[10] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze (PGG) – Dz. U. Nr 228/2005 r., poz. 1947, ze zm.
[11] Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową (UOZON) – Dz. U. Nr 121/2004 r., poz. 1263, ze zm.
[12] Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (UHE) – Dz. U. Nr 281/2004 r., poz. 2784,
[13] Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (USZ) – Dz. U. Nr 75/2007 r., poz. 493
[14] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa – Dz. U. Nr 8/2005 r., poz. 60, ze zm.
[15] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 lipca 2004 r. w sprawie wykazu opłat o charakterze sankcyjnym – Dz. U. Nr 161/2004 r., poz. 1682, ze zm. (uwaga – rozporządzenie dotyczy prowadzących zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej)